Χοιροκοιτία

H Χοιροκοιτία χρονολογείται γύρω στο 7000 π.Χ. και αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους νεολιθικούς συνοικισμούς της Μεσογείου. Βρίσκεται 32 χλμ. περίπου από τη Λάρνακα και 48 χλμ. στα νότια της Λευκωσίας παρά το δρόμο Λευκωσίας-Λεμεσού. Από το 1998 ανήκει επίσημα στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο. Ειδικά για τους επισκέπτες έχουν αναδομηθεί συνολικά πέντε κατοικίες στα πρότυπα των Νεολιθικών κατοικιών, με παραδοσιακά υλικά και αντίγραφα αντικειμένων που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές.

Το χωριό

Ο οικισμός της Χοιροκοιτίας ανακαλύφθηκε το 1934 από τον Πορφύριο Δίκαιο. Βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Μαρωνιού σε απόσταση έξι χιλιομέτρων από τη θάλασσα, σε μια περιοχή σχετικά ορεινή. Τα λείψανα του νεολιθικού χωριού απλώνονται στις πλαγιές ενός λόφου που περιβάλλεται στη βόρεια, ανατολική και νοτιοανατολική πλευρά του από τον ποταμό και στη δυτική συνορεύει με μια σειρά ψηλών λόφων. Την οικοδομημένη ζώνη διασχίζει ένα μακρόστενο πέτρινο κτίσμα, από το βορρά προς το νότο, διαιρώντας την έτσι σε δύο τμήματα : το ανατολικό και το δυτικό.

Αρχιτεκτονική

Η βασική αρχιτεκτονική μονάδα είναι ένα κυκλικό κτίσμα γύρω από ένα ακάλυπτο χώρο, σαν εσωτερική αυλή, όπου βρίσκεται μια εγκατάσταση για το άλεσμα των σπόρων. Οι τοίχοι κτίζονται πάνω στο έδαφος χωρίς θεμέλια, με λιθάρια (πέτρες) του ποταμού ενώ το δάπεδο καλύπτεται με επίστρωση πηλού που ανανεωνόταν περιοδικά. Μια δίοδος στον τοίχο με πλακόστρωτο κατώφλι επέτρεπε την πρόσβαση στο εσωτερικό. Το κατώφλι είναι υπερυψωμένο για προστασία από τις πλημμύρες. Στο εσωτερικό υπήρχαν μερικές χαραμάδες ώστε να αερίζεται και να φωτίζεται ο χώρος. Οριζόντια δοκάρια, καλάμια και κλαδιά καλυμμένα με πηλό συνιστούν τη στέγη που είναι είτε επίπεδη σαν δώμα είτε θολωτή. Στη μέση της οικίας υπάρχει μια εστία για σκοπούς μαγειρέματος, φωτισμού και θέρμανσης. Το εσωτερικό της κατοικίας διακοσμείται με τοιχογραφίες.

Οι κάτοικοι

Οι κάτοικοι ήταν μικρού αναστήματος με μέσο ύψος 1,61 μ. για τους άντρες και 1,51 μ. για τις γυναίκες. Η παιδική θνησιμότητα ήταν ψηλή ενώ η μέση ηλικία ζωής των ενηλίκων ήταν για τους άντρες 35 χρόνια και για τις γυναίκες 33. Τα δεδομένα που υπάρχουν σχετικά με την έκταση του οικοδομικού ιστού του χωριού και την πυκνότητα της κατοίκησης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός της Χοιροκοιτίας έφτανε τουλάχιστον τα 300 έως και 600 άτομα.

Καθημερινή ζωή – Διατροφή – Ασχολίες κατοίκων

Η γεωργία, η κτηνοτροφία και το κυνήγι παρείχαν στους κατοίκους τα αναγκαία μέσα συντήρησης. Η γεωργία βασιζόταν στην καλλιέργεια δημητριακών. Καλλιεργούσαν σιτάρι, σε περιορισμένο βαθμό κριθάρι και όσπρια (όπως φακές) στους κοντινούς αγρούς και στις πλαγιές του λόφου. Η διατροφή τους περιλάμβανε καρπούς που μάζευαν από τα άγρια δέντρα όπως φυστικιές, συκιές, ελιές και δαμασκηνιές. Η κτηνοτροφία και το κυνήγι βασίζονταν στα ελάφια, τα πρόβατα, τις αίγες και τους χοίρους. Το κυνήγι του ελαφιού γινόταν με άγνωστες μεθόδους καθώς δε βρέθηκαν αιχμές από βέλη. Τα πρόβατα, οι χοίροι και οι αίγες εκτρέφονταν έξω από το χωριό. Οι μέθοδοι εκτροφής ζώων φαίνεται ότι βελτιώνονταν και εξελίσσονταν γιατί παρατηρείται σταδιακή αύξηση των προβάτων σε σχέση με τους χοίρους και τα ελάφια. Η Χοιροκοιτία βρισκόταν σε κάποια απόσταση από την ακτή κι έτσι το ψάρεμα ήταν περιορισμένο. Παρόλα αυτά το μεγάλο μέγεθος ψαριών που φαίνεται να κατανάλωναν δείχνει ότι πρέπει να χρησιμοποιούσαν προηγμένες μεθόδους αλιείας, καλοπλεγμένα δίχτυα και πετονιές με δυνατά αγκίστρια.

Αντικείμενα καθημερινής χρήσης

Βασικά υλικά που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Χοιροκοιτίας για την κατασκευή των εργαλείων τους ήταν ο πυριτόλιθος, ο ασβεστόλιθος, ο διαβάσης και τα οστά ζώων. Έφτιαχναν εργαλεία λαξευμένα σε διάφορα είδη πυριτόλιθου τα οποία χρησιμοποιούσαν για την αναζήτηση τροφής, τη μεταποίηση αντικειμένων, το θερισμό δημητριακών, το κόψιμο καλαμιών, την επεξεργασία ξύλου και το ξύσιμο νωπών δερμάτων. Χρησιμοποιούσαν επίσης το λίθο για την κατασκευή αιχμηρών εργαλείων, αλεστικών σκευών, δοχείων και κοσμημάτων. Κατασκεύαζαν αγγεία/σκεύη από πέτρα και από φθαρτά υλικά όπως ξύλο, πλεγμένα καλάμια και δέρματα τα οποία δε σώζονται. Τα σκεύη που κατασκεύαζαν ήταν δίσκοι, κύπελλα, λεκάνες και κοχλιάρια με στόμιο, λαβές και άλλα εξαρτήματα.

Τάφοι - Ταφικά έθιμα

Οι νεκροί ενταφιάζονται σε συνεσταλμένη στάση σε λάκους σκαμμένους στο εσωτερικό των κατοικιών οι οποίοι στη συνέχεια γεμίζουν με χώμα και καλύπτονται με πηλό, αποκαθιστώντας έτσι το δάπεδο. Οι τάφοι είναι ατομικοί και αντιπροσωπεύουν πρωτόγονες ταφές. Η τοποθέτηση κτερισμάτων δεν αποτελεί γενικό κανόνα. Το φύλο του νεκρού καθορίζει το χαρακτήρα των κτερισμάτων όπου υπάρχουν. Σε γυναικείους τάφους τοποθετούνται κυρίως περιδέραια, όστρεα και λίθινες χάντρες. Τοποθετούνται επίσης πέτρινα αγγεία, συχνά σπασμένα σκοπίμως. Τα τελευταία παρατηρούνται συχνότερα σε γυναικείους τάφους και σπανιότερα σε αντρικούς. Αντίθετα, η τοποθέτηση μιας βαριάς πέτρας πάνω στο σώμα του νεκρού, σαν να ήθελαν να εμποδίσουν την επιστροφή του στον κόσμο των ζωντανών, είναι πολύ συχνότερη στους αντρικούς τάφους.

Πηγές

• Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού, Κύπρος: 10000 χρόνια ιστορίας και πολιτισμού, Φεβρουάριος 2001
• Alain Le Brun, Νεολιθική Χοιροκοιτία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, Λευκωσία 1996
• Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, Ο άνθρωπος και η ιστορία του, Λευκωσία 2000
• Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, Ιστορία της Κύπρου, Λευκωσία 2001
• http://www.khirokitia.org/gr/neolithic-lgr
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%BF%CE%B9%CF%81%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CF%84%CE%AF%CE%B1
• http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=848