Κυπριακοί χοροί

ImagesCATIE2UP.jpg

Ο κυπριακός λαός εκφράζει όλα όσα πέρασε μέσα από τα ιστορικά γεγονότα, τη βαθιά του φιλοπατρία και το θαυμασμό στους γενναίους και τα κατορθώματα τους, μέσω του χορού. Ο χορός είναι η παράδοση των Κυπρίων.

Γενικά

Ο κυπριακός λαός εκφράζει όλα όσα πέρασε μέσα από τα ιστορικά γεγονότα, τη βαθιά του φιλοπατρία και το θαυμασμό στους γενναίους και τα κατορθώματα τους μέσω του χορού. Ο τρόπος ζωής των κατοίκων, η γεωγραφική θέση, τα ήθη και έθιμα, τα ιστορικά γεγονότα και η κοινωνική θέση του άντρα και της γυναίκας (πατριαρχική οικογένεια), διαμόρφωσαν ανάλογα τους κυπριακούς χορούς. Οι κύπριοι αγαπούν τον χορό και τον χρησιμοποιούν σε όλες τις κοινωνικές και γιορταστικές εκδηλώσεις τους, όπως τοπικά πανηγύρια, οικογενειακά γλέντια και στα καφενεία.

Στοιχεία του κυπριακού χορού

Σημαντικό στοιχείο του κυπριακού χορού ήταν ο αυτοσχεδιασμός. Παραδοσιακά είχαμε δυο χορευτές κι έτσι κυριαρχούσε το στοιχείο της σύγκρισης και ο ανταγωνισμός για επίδειξη της λεβεντιάς και της τέχνης τους.

-Χαρακτηριστικά των κυπριακών χορών:

• Το ύφος

Oι αντρικοί χοροί είναι εύθυμοι και ζωηροί με καθίσματα και κτυπήματα ενώ οι γυναικείοι είναι συνεσταλμένοι και ντροπαλοί.

• Το στήσιμο των χεριών

Τα χέρια στους άντρες είναι ανοικτά και τεντωμένα στα πλάγια με ζωηρή κίνηση ενώ στις γυναίκες είναι λυγισμένα περίπου στο ύψος των ώμων με ρυθμικές και χαριτωμένες κινήσεις ισορροπίας, με ή χωρίς μαντήλι.

• Διαχωρισμός αντρών και γυναικών

Τα αυστηρά ήθη επιβάλλουν οι άντρες να χορεύουν χωριστά από τις γυναίκες. Θεωρούνταν ανήθικο η γυναίκα να χορεύει με πηδήματα, καθίσματα, κουνήματα του κορμιού και του στήθους, κτυπήματα των ποδιών και κροταλίσματα των δακτύλων. Η μόνη περίπτωση που χορεύουν μαζί, άντρας και γυναίκα, είναι στον γάμο τους.

Οι βασικοί και πιο χαρακτηριστικοί χοροί είναι οι αντικριστοί ή καρ(τ)σιλαμά(δ)ες από την τούρκικη λέξη «καρτσί» που σημαίνει αντίκρυ. Αποτελούνται από μια σειρά πέντε χορών και εκτελούνται αυστηρά με την σειρά τους. Τους αντικριστούς χορεύουν αποκλειστικά δύο άτομα (μόνο άντρες ή μόνο γυναίκες).

Αντρικοί κυπριακοί χοροί

Είναι ζωηροί και δίνουν την ευκαιρία στους χορευτές να επιδείξουν τις ικανότητες τους. Στους καρτσιλαμάδες στέκονται οι δυο χορευτές αντικρυστά και με προκλητική στάση, έχοντας στη διάθεσή τους περιορισμένο χώρο ή τη δυνατότητα να αλλάζουν θέση με το συγχορευτή τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι χοροί εκτελούνταν κατά παραγγελιά και αυτό ήταν σεβαστό από όλους.

Καλός χορευτής θεωρείται εκείνος που πρωτοτυπούσε ή που έκανε τα δικά του. Σε πολλά μέρη θεωρούσαν καλό χορευτή εκείνον που, όπως έλεγαν, χόρευε «πάνω στο βελόνι» ή «σε ένα μάρμαρο» (λαϊκή έκφραση που σημαίνει μια πλάκα με διαστάσεις 40 X 40 εκ. περίπου). Το κράτημα του ρυθμού εκτελούνταν με το τσάκρισμα των δακτύλων (πρόκληση κρότου με τα δάκτυλα).

Οι αντρικοί χοροί αρχίζουν με τον πρώτο και συνεχίζουν με το δεύτερο και τρίτο, οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι και μπορεί να θεωρηθούν και σαν ένας χορός. Μεταξύ τρίτου και τέταρτου χορού παρεμβάλλεται τραγούδι, το λεγόμενο τσιάττισμα (τσιαττιστό) που είναι το ταίριασμα φράσεων. Λέγεται και τρα(γ)ουδιστό ή τραουθκιά. Πρόκειται για δίστιχα της στιγμής που ταιριάζουν με την περίσταση. Στο σημείο αυτό οι χορευτές σταματούν να χορεύουν, ενώ στο γύρισμα της μουσικής χορεύουν και πάλι. Ακολουθεί ο πέμπτος χορός ή ο μπάλος που είναι συνυφασμένος με τραγούδι-τύπου αμανέ σε βυζαντινή κλίμακα, με αυτοσχέδια μελωδία και απαιτεί καλοφωνάρη.

Διαδεχόταν ο συρτός που έχει την ίδια διαδικασία με τον γυναικείο. Ακολουθούσε ο ζεϊππέκκικος, που είναι ατομικός χορός και περιλαμβάνει σύνθετα βήματα, δίνοντας την ευκαιρία στον χορευτή να κινηθεί ελεύθερα στο χώρο και να επιδείξει την δεξιοτεχνία του με αρκετούς αυτοσχεδιασμούς και ποικιλία από φιγούρες. Τελευταίος χορός ήταν ο καροτσέρης, που εντάσσεται στην κατηγορία των χορών τύπου νησιώτικης σούστας ή χασαποσέρβικου. Διαφέρερει στα βήματα από όλους τους άλλους χορούς και έχει εκρηκτικές φιγούρες καθισμάτων και κτυπήματα των ποδιών με τα χέρια.

Γυναικείοι χοροί

Είναι ντροπαλοί και συνεσταλμένοι, ήρεμοι και σοβαροί, υποδεικνύοντας έτσι τις θηλυκές αρετές τους. Γι'αυτό το λόγο χαρακτηρίζονται για την σεμνότητα που τους διακρίνει. Πολλές γυναίκες χορεύουν σχεδόν επί τόπου, «σ' ένα μάρμαρο», σχηματίζοντας η καθεμιά ένα δικό της νοητό τετράγωνο. Ήταν στητές και καμαρωτές αλλά χαμηλοβλεπούσες προς αποφυγή ανταλλαγής ματιών με το αντίθετο φύλο, αφού τα αυστηρά ήθη και ο κοινωνικός περίγυρος μπορούσε να κατακρίνει το κάθε τι που προκαλούσε, ακόμα και να στιγματίσει τη χορεύτρια κοινωνικά.

Χόρευαν τον καρτσιλαμά σε τέσσερεις φάσεις, ήρεμα και σοβαρά σε πολύ περιορισμένο χώρο. Στον πρώτο και τέταρτο χορό τα χέρια παίρνουν διάφορες θέσεις με αντισταθμιστικές κινήσεις ισορροπίας, είναι ρυθμικά και χαριτωμένα. Ο δεύτερος λέγεται και χορός της κόξας (της μέσης) αφού πότε το ένα και πότε το άλλο χέρι ακουμπάει στη μέση. Ο τρίτος λέγεται και μαντηλού(δ)ι ή και χορός του αντρογύνου, κατά τον οποίο η κάθε κοπέλα κρατά με τα δυο χέρια το μαντήλι τεντωμένο. Σειρά μετά τους τέσσερεις καρτσιλαμάδες παίρνει ο συρτός, κατά τον οποίο πρώτα χορεύει η μια κοπέλα και η άλλη την βοηθά κρατώντας της το μαντήλι και μετά αλλάζουν θέσεις. Γενικά στα πατήματα ο πρώτος χορός ταιριάζει με τον τέταρτο και ο δεύτερος ταιριάζει με τον τρίτο και το συρτό.

Ατομικοί χοροί δεξιοτεχνίας

Οι ατομικοί χοροί δεξιοτεχνίας χορεύονται με κάποιο εξάρτημα ή όργανο κάποιας εργασίας, όπως δρεπάνι, τατσιά και μαχαίρι.

-Δρεπάνι

Ο χορός αυτός είναι εμπνευσμένος από το θέρισμα. Οι καλοί θεριστάδες πάνω στη δουλειά «έπαιζαν» το δρεπάνι κάνοντας επιδέξιες και γρήγορες κινήσεις με το δρεπάνι γύρω από το κορμί και πάνω από το κεφάλι, κόβοντας ταυτόχρονα ξυστά τις άκρες των σταχυών χωρίς να σταματούν να δουλεύουν.

-Τατσιά ή Σίτα

Στην τατσιά τοποθετείται ένα ποτήρι μισογεμάτο με νερό ή κρασί και ο χορευτής την στροβιλίζει επιδέξια και χωρίς να χύνεται σταλιά από το ποτήρι. Τα τελευταία χρόνια τοποθετούνται όλο και περισσότερα ποτήρια για σκοπούς επίδειξης.

-Μασιέρι (Μαχαίρι) ή Τσιακκί

Ο χορευτής κινείται ρυθμικά, γύρω από τον συγχορευτή του, κρατώντας το τσιακκίν (σουγιά). Μπήγει το μαχαίρι στη γη χορεύοντας πάνω και γύρω απ'αυτό. Με την βοήθεια του συντρόφου του λυγίζει προς τα πίσω για να πιάσει το τσιακκίν με τα δόντια του και να σηκωθεί συνεχίζοντας τον χορό. Κινεί με μεγάλη δεξιοτεχνία και σβελτάδα το τσιακκί γύρω και πάνω από το κεφάλι του συντρόφου του. Κάποια στιγμή ο χορευτής «μαχαιρώνει» εκείνον που τον βοηθούσε προηγουμένως με αποτέλεσμα να ξαπλώνει στο έδαφος. Ακολουθεί μιμική αναπαράσταση της εκδοράς και του καθαρισμού του σφάγιου.

-Καντήλα (Ποτήρι)

Ο αραπιές της καντήλας χορεύεται με ένα μαντήλι πάνω σ' ένα μισογεμάτο ποτήρι με νερό, το οποίο αναποδογυρίζει ο χορευτής, τοποθετώντας το πάνω στο κεφάλι του και χορεύει προσπαθώντας να κρατά σε ισορροπία το ποτήρι. Κορυφαία στιγμή, όταν γονατίζει και γέρνει το κορμί προς τα πίσω, για να επανέλθει στην αρχική του θέση χωρίς να του πέσει το ποτήρι. Σήμερα στο πλαίσιο της φολκλορικής παρουσίασης των χορών οι χορευτές τοποθετούν δεκάδες ποτήρια στη σειρά, διαφοροποιώντας το χορό από την παραδοσιακή του ταυτότητα.

Πηγές

• http://eknadance.cyprusnet.gr/index.php?section=689
• http://www.dance-pandect.gr/pds_cosmos/pop/pop_perioxh_gr.php?oid=O-A7A16F07&ActionP=Play&mode=Med&Obj=T&pid=DS-CYP&aa=7