Σπήλαιο της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας
Η εκκλησία της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας βρίσκεται στο χωριό Δευτερά κοντά στον ποταμό Πεδιαίο. Η εκκλησία είναι λαξευμένη μέσα σε βράχο σε ύψος 50 μέτρων πάνω από το έδαφος. Μέσα στον ναό υπάρχουν τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται τον 12ο-13ο αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με μια παράδοση, το σπήλαιο πήρε το όνομα του από τον θαυμαστό τρόπο που βρέθηκε η εικόνα μέσα στον βράχο.
Ιστορία - Ίδρυση
Δεν υπάρχουν αναφορές για το πότε κτίστηκε ο ναός, η ιστορία του ναού βασίζεται κυρίως σε παραδόσεις. Πιστεύεται ότι ο ναός ήταν παλιά ασκητήριο. Το σπήλαιο αποτελείται από 3 μικρότερα σπήλαια τα οποία συνδέονται μεταξύ τους από 2 εσωτερικές σήραγγες. Στο μεγαλύτερο υποσπήλαιο έχει εγκαθιδρυθεί ο ναός.
Αρχιτεκτονική
Η εκκλησία της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας αποτελεί δείγμα ασκητηρίου της Λεβαντινικής Χριστιανοσύνης
Η εικόνα της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας
Η εικόνα της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας απεικονίζει την Παναγία να κάθεται σε ένα θρόνο και να κρατά στα χέρια της ένα βρέφος και κλαίει. Το 1846 η εικόνα έχει επενδυθεί με ασήμι.
Γιορτή
Στις 15 του Αυγούστου γιορτάζεται η κοίμηση της Θεοτόκου. Η εικόνα της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας η οποία φυλάσσετε για λόγους ασφαλείας στον ναό του Αγίου Νικολάου στην Κάτω Δευτερά μεταφέρεται με πομπή με την συνοδεία ιερέων, στρατιωτών, φιλαρμονικής και πιστών στο σπήλαιο στις 10 Αυγούστου για να μπορούν οι πιστοί να το προσκυνήσουν. Εκεί γίνεται ένα από τα μεγαλύτερα πανυγήρια τις Κύπρου το οποίο διαρκεί 7 ημέρες, από τις 10 Αυγούστου μέχρι τις 16 Αυγούστου όπου η εικόνα μεταφέρεται ξανά πίσω στον ναό του Αγίου Νικολάου. Στον ναό της Χρυσοσπηλιώτισσας καταφθάνουν κάθε χρόνο περίπου 50 χιλιάδες πιστοί από όλη την Κύπρο για να προσκυνήσουν.