Χαρουπόμελο

Χαρουπόμελο
Ιστορία
Είδος Γεύματος	{{{type_of_meal}}}
Περιοχή Φημισμένη	{{{area_famous_for}}}
Περίοδος Κατανάλωσης	{{{period_consumed}}}
Άλλο Όνομα	{{{alternative_name}}}
Παρασκευή
Κύρια Συστατικά	{{{main_ingredients}}}
Τρόπος Ψησίματος	{{{cooking_method}}}
Τρόπος Σερβιρίσματος	{{{serving_method}}}
Συνοδεύεται	{{{accompanied_by}}}

Το χαρούπι είναι ο καρπός ενός δέντρου, της χαρουπιάς, που ευδοκιμεί κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου και κατάφερε να θρέψει και να κρατήσει στη ζωή τους προγόνους μας σε περιόδους πολέμου. Μετά από την επεξεργασία του χαρουπιού παρασκευάζεται το χαρουπόμελο.

Ιστορία

Αναφορές για το χαρουπόμελο υπάρχουν από παλαιοτάτων χρόνων. Σύμφωνα με τον Σακελλάριο (1885): “Εκ τούτων δε (δηλ. των χαρουπιών) και εξ αυτών έτι των αγρίων εκβάλλουσιν εν τη νήσω το κεράτιον μέλι, κοινώς τερατσόμελον καλούμενο". O Richter το 1913 αναφέρει: "Κατασκευάζουν όμως από τον καρπό (του χαρουπιού) ένα ιδιόρρυθμο και πολύ γλυκό σιρόπι, που το ονομάζουν χαρουπόμελο".

Ο Αθανάσιος Σακελλαρίου, μελετητής της κυπριακής ιστορίας και συγγραφέας, μας δίνει τις εξής πληροφορίες: "Τα της Κύπρου κεράτια, τεράτσια ή χαρούπια κοινώς καλούμενα, είνε λίαν ζαχαρώδη και μελλιτώδη. Τα καλλίτερα δ' αυτών γίνονται εν τη επαρχία Λεμησσού εις τα κώμας Απεσιάν, Γεράσαν, Αψιούν, Μουτταγιάκκαν κλπ. Εκ τούτων δε και εξ αυτών έτι άγριων εκβάλλουσιν εν τη νήσω το κεράτιων μέλι, κοινώς τερατσόμελον καλούμενον, και εξ αυτού έπειτα κατασκευάζουσι το γλύκισμα το καλούμενο παστέλιον. Άπαντα τα κεράτια εκπέμπονται εις την Ρωσσίαν, Ιταλίαν, Αυστρίαν, Γαλλίαν, Αγγλίαν, Τουρκίαν και Αίγυπτον".

Η χρήση του χαρουπόμελου στη διατροφή των Κυπρίων ήταν ποικίλη. Συνήθιζαν να το καταναλώνουν αλειμμένο σε ψωμί με ταχίνι, κυρίως τις ημέρες που νήστευαν ή να παρασκευάζουν τερτζελλούδκια (είδος ζυμαρικού που έβραζε σε χαρουπόμελο). Άλλοτε, οι νοικοκυρές με το χαρουπόμελο παρασκεύαζαν τα κουλουρούθκια (κουλουράκια) που ήταν ζυμωμένα με αλεύρι και νερό και τα έβραζαν σε χαρουπόμελο. Τις ημέρες που επιτρεπόταν η κατανάλωση λαδιού, πρόσθεταν το χαρουπόμελο πάνω στο πουργουρένιο πιλάφι. Οι εργάτες συνήθιζαν να πίνουν ως δροσιστικό ποτό χαρουπόμελο, που το αραίωναν με νερό και το ονόμαζαν κιαντζιαλί. Το κιαντζιαλί το έπιναν την περίοδο του θερισμού στα χωράφια, με κομμάτια φρυγανισμένου ψωμιού ως χορταστικό γεύμα. Όπως το χαρουπόμελο έτσι και το χυμό των χαρουπιών, το σιερεπέττι, το έπιναν κρύο ως δροσιστικό ποτό. Τις μέρες της Σαρακοστής βουτούσαν σε αυτό το ψωμί και φτιάχνανε με αυτό κουλουράκια. Κάποιοι συνήθιζαν να το αναμειγνύουν στο πιάτο με ταχίνι και ήταν πολύ γευστικό.

Μέθοδος Επεξεργασίας

Η διαδικασία παρασκευής του χαρουπόμελου όπως τη περιγράφει κάτοικος της Κυθρέας ξεκινούσε με την επιλογή εκλεκτών και μεγάλων χαρουπιών και το ξέπλυμα τους σε κοφίνια. Ακολουθούσε το κουπάνισμα τους (χτύπημα) με πέτρα και το μούλιασμα τους σε νερό για 3-4 ημέρες για να φουσκώσουν. Ο χυμό των χαρουπιών βραζόταν σε χαρτζίν (μεγάλη χάλκινη χύτρα) μέχρι να πήξει. Οι γυναίκες φύλασσαν το χαρουπόμελο σε γυάλινα ή πήλινα δοχεία.

Στο χωριό Ανώγυρα της επαρχίας Λεμεσού η διαδικασία παρασκευής χαρουπιού διέφερε. Οι γυναίκες διάλεγαν τα χαρούπια που θα χρησιμοποιούσαν τη περίοδο της συγκομιδής, έτσι ώστε να είναι μεγάλα, «με πολύ μέλι». Στη συνέχεια έπλεναν και άλεθαν στο μύλο τα χαρούπια και τα έβαζαν σε κοφίνι για 20-24 ώρες, όπου το έβρεχαν με νερό ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Τοποθετούσαν το κοφίνι με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε ο χυμός που έσταζε από τα χαρούπια να συλλέγεται στο χαρτζίν (χάλκινη κατσαρόλα). Αυτός ο χυμός λεγόταν σιερεπέττι. Οι νοικοκυρές έβραζαν το σιερεπέττι σε χαμηλή φωτιά και το κουτάλευκαν (ανακάτευαν) για 7 ώρες μέχρι να πήξει.

Ο Αρχιμανδρίτης Λεόντιος Χατζηκώστας μας δίνει τις πιο κάτω πληροφορίες για την παραγωγή χαρουπόμελου στο χωριό Καζάφανι της επαρχίας Κερύνειας, την εποχή του μεσοπολέμου: "Από ένα καντάρι χαρούπια (=180 οκάδες) παίρνανε 90 οκάδες χαρουπόμελο της "κουτάλας", δηλαδή το πιο παχύ. Για την κοινή χρήση στα χωριά συνηθιζόταν αραιότερο και η κατά καντάρι απόδοση μπορούσε να φτάσει τις 120 ή και 130 οκάδες μέλι".

Πηγές

• http://tvonenews.com.cy/charoupomelo-o-agnostos-threptikos-ploutos
• http://foodmuseum.cs.ucy.ac.cy/web/guest/allcivitems/civitem/850#_bs_civitems_tabcyprus.rec.tab1
• Σακελλαρίου, Α. (1890) Τα Κυπριακά, Τόμος Α', Εκδόσις Εκατονταετηρίδος, Πολιτιστικόν Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ', Λευκωσία 1991.
• Χατζηκώστας, Λ. (1994) Η χαρουπιά στο χωριό μου την εποχή του μεσοπολέμου, Λαογραφική Κύπρος, ΚΔ' (44), 105-114.
• Αποστολίδου- Ορφανίδου Ε. (1991) Το παστέλλιν της Ανώγυρας. Λαογραφική Κύπρος, 21(41), σελ.95-99.
• Πετάση Γ.(1992) Η κωμόπολη της Κυθρέας. Τυπογραφείο Στέλιου Λειβαδιώτη, Λευκωσία.
• Σαμαράς ΠΜ.(1992) Παραδοσιακές τροφές από ζυμάρι. Λαογραφική Κύπρος, 22 (42), σελ. 83-86.
• Υπουργείο Γεωργίας , Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010).Γαστρονομικός χάρτης της Κύπρου, Λευκωσία, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Γ.Τ.Π. 379/2010–2.000.