Φωνητική Μουσική: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το πιο χαρακτηριστικό είδος της μουσικής παράδοσης της η Κύπρος είναι οι «φωνές». Οι φωνές είναι χαρακτηριστικές και ιδιότυπες παραδοσιακές μελωδίες, οι οποίες αποτελούν μελωδικά πρότυπα για τη δημιουργία τραγουδιών και δημιουργήθηκαν και εξελίχθηκαν σε διάφορα μέρη της Κύπρου. Το μουσικό είδος των «φωνών», συναντάται μόνο στην Κύπρο και μπορεί να συγκριθεί με αντίστοιχες μουσικές μορφές όπως για παράδειγμα οι «σκοποί» της [[Κάρπαθος]]Καρπάθου και οι «μαντινάδες» της Κρήτης. Μπορεί επίσης να παραλληλιστεί με παρόμοιες μουσικές συνήθειες και πρακτικές της αρχαιότητας, όπως είναι οι αοιδοί και οι ραψωδοί, καθώς επίσης και με μουσικές παραδόσεις των βυζαντινών χρόνων, όπως είναι οι υμνογράφοι και οι μελωδοί.

Από τα πιο δεδομένα νανουρίσματα είναι η Αγία Μαρίνα, που εντοπίζεται σε πολλές παραλλαγές. Το συγκεκριμένο νανούρισμα αναφέρει: «Άγια Μαρίνα τζιαι τζυρά που ποτζοιμίζεις τα μωρά…».

Τα τσιαττιστά) δεν είχαν περιορισμό στη διάρκεια ούτε στη θεματολογία. Ως προς την άποψη του περιεχομένου ήταν και είναι επίκαιρα, αγγίζοντας κοινωνικές πτυχές του τόπου, ενώ πάντοτε με κάποιον άμεσο ή έμμεσο τρόπο περιέχουν στοιχεία ερωτικά, αλλά και δηκτικά σχόλια για τις ικανότητες του αντίπαλου διαγωνιζόμενου. Τις περισσότερες φορές συνοδεύονταν από βιολί και λαούτο. Αυτό διευκόλυνε τους/τις διαγωνιζόμενους/ες γιατί τους παρεχόταν ο απαιτούμενος χρόνος για να σκεφτούν και να απαντήσουν σε ότι τους ρωτούσε ο/η αντίπαλος. Οι τσιαττιστές έπρεπε να είναι ικανοί χορευτές, γιατί μετά από κάθε δίστιχο έκαναν και ένα γύρο, για να έχουν την ευκαιρία να σκεφτούν και να απαντήσουν ο ένας στον άλλο. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στην εκτέλεση των τσιαττιστών είναι η συμμετοχή του ακροατηρίου στην επανάληψη του τέλους κάθε δίστιχου, ένα στοιχείο που παραπέμπει στο χορό των αρχαίων τραγωδιών.

Τα ποιητάρικα αποτελούν τραγούδια των πλανόδιων τραγουδιστών όπου τα βρίσκουμε στους ραψωδούς και αοιδούς του Ομήρου. Οι ποιητάρηδες έπρεπε να διαθέτουν σωστή φωνή και ικανή μνήμη και θεωρούνταν ένα είδος πληροφοριοδοτών. Σε κάθε ευκαιρία επιδείκνυαν τις φωνητικές τους δυνατότητες σε πανηγύρια, γάμους και διάφορες γιορτές. Μετέφεραν νέα γεγονότα, θανάτους, φόνους, βεντέτες, ερωτικές τραγωδίες, ιστορίες πάντοτε πραγματικές. Τύπωναν τα τραγούδια τους σε φυλλάδες και γύριζαν τα πανηγύρια όπου, τραγουδώντας τα, προσπαθούσαν να βγάλουν τα προς το ζην.

Τα τραγούδια αυτά ακούγονταν σε γιορταστικές εκδηλώσεις και διασκεδάσεις, όπως τις Απόκριες και το Πάσχα. Πολύ γνωστά είναι τα «Τραγούδια της σούσας», όπως επίσης και πολλά άλλα εύθυμα τραγούδια, που μπορεί να υπάγονται και σε άλλες κατηγορίες.  

Ο Τεύκρος Ανθίας αναφέρει ότι το «Τραγούδιν του Γάμου» είναι το ωραιότερο και αρτιότερο δημιούργημα της λαϊκής μουσικής, το οποίο είναι γεμάτο φως και με εξαιρετική διαύγεια αποδίδει όλη τη συγκίνηση και τη χαρά των στιγμών του γάμου. Η μουσική σύνθεση του «ώρα καλή» είναι η κεντρική μελωδία του γάμου, η οποία χρησιμεύει σαν έρμα μουσικό, για να συνοδεύονται πολύ σημαντικές πτυχές από τις εκδηλώσεις πριν το Μυστήριο του Γάμου.

Όλες οι τελετουργίες πριν και κατά τη διάρκεια του γάμου, συνοδεύονταν από ποικιλία τραγουδιών με βιολί και λαούτο, και το Κυπριακό Τραγούδι αποτελεί κεντρικό σημείο σε όλες τις διαδικασίες. Το μουσικό μέρος της εκδήλωσης αυτής άρχιζε από το Σάββατο και συνεχιζόταν μέχρι τη Δευτέρα το βράδυ. Τα τραγούδια του γάμου αναφέρονται σε όλες τις συνήθειες και τα έθιμα που προηγούνται του γάμου, σε όσα γίνονται κατά την τελετή και σε όσα ακολουθούν ύστερα από το γάμο και που η σημασία τους είναι συμβολική. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του τριημέρου του γάμου, ακούγονταν κομμάτια για το Ρέσιν, το Πλούμισμα και ράψιμο του κρεβατιού, το Ξύρισμα του γαμπρού, το Στόλισμα της Νύφης, το Πλούμισμα του ζευγαριού, Τσιαττιστά και άλλα. Στον γάμο τραγουδιούνται επαινετικά άσματα για τις χαρές της νύφης, του γαμπρού, των κουμπάρων και των κουμέρων του αντρογύνου. Κυρίως, επαινούνται η νύφη και ο γαμπρός και, με τον τρόπο αυτό, τονίζεται το μεγαλείο και η ιερότητα του μυστηρίου του γάμου.

 

Στο Δεύτερο πρακτικό Μέρος της εργασίας, θα παρατεθεί η εκτέλεση και η ηχογράφηση του εν λόγω παραδοσιακού άσματος. Η εκτέλεση περιελάμβανε τα παραδοσιακά όργανα, βιολί, λαούτο και ταμπουτσιά, όπου με τον κατάλληλο εξοπλισμό του χώρου ηχογράφησης, πραγματοποιήθηκε η εκτέλεση και παραγωγή του εν λόγω παραδοσιακού τραγουδιού.

Τα μοιρολόγια είναι λυπητερά τραγούδια, με τα οποία ο λαός θρηνεί το θάνατο αγαπημένων προσώπων, όπως του γιού, του αδελφού, της αδελφής, του/της συζύγου ή και κάποιου άλλου στενού συγγενούς. Ο θάνατος είχε τη σημασία του και προκαλούσε οδύνη που μπορούσε να εκφραστεί μέσα από ένα μακρόσυρτο κλάμα, το μοιρολόι. Σε όλο το Πανελλήνιο, τα μοιρολόγια ήταν μέρος της μουσικής παράδοσης, αφού έχουν την καταγωγή τους στην αρχαιότητα. Στις αρχαίες τραγωδίες των Σοφοκλή, Ευρυπίδη και Αισχύλου είναι πολύ συνηθισμένο να ακούμε μοιρολόγια, μια μορφή έκφρασης της λύπης από τους νεκρούς.  

Είναι τα τραγούδια που αναφέρονται σε θρησκευτικά γεγονότα και, συνήθως, λέγονται από παιδιά ή ενήλικες κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων εορτών. Πολλά θρησκευτικά τραγούδια κατάγονται από Βυζαντινούς Ύμνους και μελωδίες στις οποίες το εκκλησιαστικό κείμενο αντικαταστάθηκε με θρησκευτικό ή λαϊκό. Σε πολλές περιπτώσεις, τα τραγούδια αυτά είναι αυτούσιες συνθέσεις αγνώστων. Τα θρησκευτικά τραγούδια τραγουδιούνται σε γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα, οι Απόκριες, το Πάσχα, οι ονομαστικές γιορτές αγίων. Από την κατηγορία αυτή γνωστά είναι: «Το τραγούδι του Λαζάρου», «ο Θρήνος της Παναγίας», «Του Άι Γιωρκού» κ.ά.  

Τα αφηγηματικά είναι περισσότερο διαδεδομένα και αυτό γιατί πρόκειται για απλά στροφικά τραγούδια, με επαναλαμβανόμενα μελωδικά σχήματα, συλλαβικού κυρίως χαρακτήρα. Στην Κύπρο γνωρίζουμε τέτοια τραγούδια, κυρίως από τη Μεσαιωνική περίοδο. Περισσότερο γνωστά είναι τα: «Τέσσερα Παλληκάρκα» και η «Αροδαφνούσα». Οι Παραλογές είναι Ελληνικά διηγηματικά τραγούδια, με μια υπόθεση που κανονικά έχει θλιβερό τέλος. Ο Στίλπων Κυριακίδης διατύπωσε τη θεωρία ότι, οι παραλογές έρχονται κατευθείαν από τη μεταγενέστερη αρχαιότητα μέσω του Βυζαντίου, όπως «Το γιοφύριν της Άρτας», «Του Νεκρού αδελφού» κ.ά. Οι Παραλογές μπορεί να χαρακτηριστούν και ως Πλαστά τραγούδια, γιατί η υπόθεση τους είναι επινοημένη και σχεδόν παραμυθιακή και δε βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.

Άλλα σημαντικά τραγούδια αυτού του είδους είναι και τα ακριτικά (οι ακριτικές φωνές), τα οποία υμνούν τους Ακρίτες, του ηρωικούς και ακοίμητους φρουρούς των συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Στα Ακριτικά Τραγούδια αναφέρεται ο Διγενής Ακρίτας, ως ο πιο επιφανής. Οι Ακρίτες ήταν διάδοχοι των Ρωμαίων οροφυλάκων, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την ασφαλή προστασία των συνόρων του Βυζαντινού κράτους από τις επιδρομές των Σαρακηνών. Προστάτευαν, επίσης, τους κατοίκους των συνοριακών περιοχών από τους απελάτες, τους ληστές και τους κλέφτες. Ο κύκλος των Ακριτικών τραγουδιών είναι πολύ μεγάλος. Από την περίοδο αυτή διασώθηκαν: «Ο Διγενής τζι’ ο Χάρος», «Ο Κωσταντάς», «Ο κάουρας», «Το τραούδιν του Αντρονίκου», «ο Σαρατζιηνός», κ.ά.

Τα Επύλλια, τέλος, είναι τραγούδια με δραματικά στοιχεία όπως: «η Αντρονίκη», «η Καλλιστένη» και «η Θεονίτσα». Κατά τον Γ. Μπαμπινιώτη, το επιμύλλιο πρόκειται για ένα σύντομο περιγραφικό ή διαλογικό ποίημα εξαιρετικής τεχνικής, με χαρακτήρα τρυφερό και ερωτικό, διανθισμένο με μυθολογικά στοιχεία και θέματα από την αγροτική και κυρίως την ποιμενική ζωή.