Τρόοδος
| Τρόοδος | |
|---|---|
| |
| Η χιονισμένη κορυφή του Ολύμπου | |
| Γεωγραφικά Στοιχεία | |
| Συντεταγμένες | 34.9364° N, 32.8640° E |
| Χαρακτηριστικά | |
| Μέγιστο Μήκος | 1952m |
Το Τρόοδος αποτελεί την υψηλότερη οροσειρά της Κύπρου με υψόμετρο 1952 μέτρα και εντοπίζεται στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Η υψηλότερη κορυφή του ονομάζεται Όλυμπος, γνωστό και ως Χιονίστρα. Η μοναδική γεωλογική κληρονομιά και το ενδιαφέρoν του εξαιτίας των πολύπλοκων και σπάνιων γεωλογικών διεργασιών που το δημιουργήσαν οδήγησαν στην καθιέρωσή του ως Γεώπαρκο από την UNESCO το 2015 με έκταση 137 000 εκτάρια. Η ονομασία της οροσειράς προέρχεται απο τους τρείς δρόμους που συνδέουν το βουνό με τη Λευκωσία, τη Λεμεσό και τον Πρόδρομο, (Τρείς οδοί - Τρόοδος)
Ιστορία
Η δημιουργία της Κύπρου είναι άμεσα συνδεδεμένη με το σχηματισμό του οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους που αποτελεί το υπόβαθρο ολόκληρης της Κύπρου. Το οφιολιθικό σύμπλεγμα του Τροόδους αποτελεί μέρος ενός αρχαίου ωκεάνιου φλοιού και του ανώτερου μανδύα της γης. Ο φλοιός αυτός διαμορφόθηκε στον πυθμένα ενός τεράστιου ωκεανού που είναι γνωστός στους γεωλόγους ως "Τηθύς Θάλλασσα" πριν ενενήντα περίπου εκατομμύρια χρόνια. Σήμερα το Τρόοδος είναι το καλύτερα διατηρημένο Οφιολιθικό Σύμπλεγμα στον κόσμο.
Κλίμα
Το κλίμα του Τροόδους είναι το τυπικό Μεσογειακό κλίμα με αισθητά πιο δροσερά καλοκαίρια και πιο κρύους και πολύομβρους χειμώνες. Η χαμηλότερη βροχόπτωση παρατηρείται στην περιοχή Ποτάμι έως Ατσά-Κατύδατα ενώ η ψηλότερη στην κορυφή του Τροόοδους. Ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος είναι οι μήνες με τη μεγαλύτερη βροχόπτωση ενώ από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο είναι συνήθως άνομβρη, με σποραδικές καταιγίδες. Κάθε χρόνο στο Τρόοδος χιονίζει σε υψόμετρα πάνω από 1000 m και συχνά το χιόνι μπορεί να διατηρηθεί για 2-3 μήνες και φτάνει το ύψος του 1 m. Τον Ιούλιο και Αύγουστο παρατηρούνται οι πιο ψηλές θερμοκρασίες και στα χαμηλότερα υψόμετρα η μέγιστη ημερήσια μπορεί να φτάσει τους 40°C, και στα μεγαλύτερα υψόμετρα τους 35°C. Τις νύχτες του Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου παρατηρείται η ελάχιστη θερμοκρασία και στα μικρότερα υψόμετρα μπορεί να πέσει κάτω από το όριο του παγετού μέχρι - 3°C ενώ στα μεγαλύτερα τις περισσότερες νύχτες των μηνών Δεκεμβρίου – Φεβρουαρίου είναι κάτω από 0°C.
Γεωλογία
Η οροσειρά Τροόδους αποτελεί τόπο έλξης εκατοντάδων γεωλόγων εξαιτίας της ιδιαιτερότητάς του και θεωρείται ο πιο μελετημένος και πλήρης οφιόλιθος στον κόσμο. Η Κύπρος αναδύθηκε από την θάλασσα λόγω της σύγκρουσης που προέκυψε μεταξύ της Ευρασιατικής και Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας. Η Αφρικανική πλάκα καταβυθίστηκε κάτω από την Ευρασιατική αποκόπτοντας τον ωκεάνιο φλοιό και αναδύοντας τον σταδιακά. Η πιο πρόσφατη, έντονη ανύψωση πραγματοποιήθηκε πριν 2, 6 εκατομμύρια χρόνια. Κατά συνέπεια η οροσειρά του Τροόδους αποτελείται από οφιολιθικά πετρώματα τα οποία εντοπίζονταν πριν από 90 εκατομμύρια χρόνια 8000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της τότε ονομαζόμενης Νεοτυθήος θάλασσας.
Εξαιτίας του ιδιαίτερου τρόπου ανύψωσης και της διάβρωσης που υπέστηκε παρατηρείται τοπογραφική αναστροφή καθώς τα βαθύτερα πετρώματα βρίσκονται στην κορυφή της οροσειράς. Συγκεκριμένα, κατά σειρά υψομετρικά κατώτερων προς ανώτερων στρωμάτων εντοπίζονται τα εξής οφιολιθικά πετρώματα: Πλουτώνια (Μανδύα και Σωρείτικα), Φλεβικά, Ηφαιστειακά και τέλος Χημικά ιζήματα.
Στα πλουτώνια υπερβασικά κατά κύριο λόγο πετρώματα παρατηρούνται μεγάλοι κρύσταλλοι οι οποίοι σχηματίστηκαν λόγω της αργής ψύξης του μάγματος που έλαβα χώρα μετά από την μερική τήξη του ανώτερου μανδύα σε μεγάλα βάθη κάτω από την θάλασσα. Η ονομαζόμενη ακολουθία του μανδύα είναι τα πετρώματα τα οποία παρέμειναν άτηκτα και σε αυτή εντοπίζονται πετρώματα όπως χαρτζβουργίτης και δουνίτης ποσοστό των οποίων επιδέχθηκε αλλοίωση με αποτέλεσμα την μετατροπή του σε σερπεντίνη και σερπεντινίτη. Η άλλη κατηγορία πλουτώνιων πετρωμάτων, τα σωρειτικά πετρώματα, αποτελεί προϊόν της κρυστάλλωσης και της μετέπειτα συγκέντρωσης των δημιουργούμενων κρυστάλλων στον πυθμένα του μαγματικών θαλάμων. Τύποι πετρωμάτων που εντοπίζονται είναι δουνίτης, χρωμίτης, βερλίτης, πυροξενίτης, γάββρος και πλαγιογρανίτης.
Εξαιτίας της απομάκρυνσης των τεκτονικών πλακών δημιουργήθηκαν τα φλεβικά πετρώματα, διαβασικής σύστασης. Η δημιουργία τους οφείλεται στην συνεχής τροφοδότηση μάγματος στις διόδους μεταξύ μαγματικών θαλάμων και της βάσης του ωκεάνιου φλοιού, που δημιουργήθηκαν κατά την απομάκρυνση των πλακών, και η στερεοποίησή του. Η ονομασία τους αποδίδεται στη δημιουργία παράλληλων ως επί τω πλείστο φλεβών. Τέλος πάνω από τα φλεβικά πετρώματα εντοπίζονται τα ηφαιστειακά πετρώματα τα οποία απαρτίζονται από μαξιλαροειδής λάβα (pillow lavas) καθώς και ροές λαβών. Το ιδιαίτερο ελλειψοειδές ή σφαιρικό σχήματος τους οφείλεται στην πίεση του νερού κατά την ηφαιστειακή έκχυση και εξάπλωση λάβας.
Η γεωλογία του Τρόοδους πέραν της σπανιότητάς της και της συμβολής της στην επιστημονική πρόοδο αποτέλεσε πηγή εσόδων και οικονομικής ευημερίας των αρχαίων Κυπρίων. Τα πλούσια κοιτάσματα κυρίως χαλκού και αμιάντου καθώς και χρωμίτη, χρυσού και αργυρού σχηματίστηκαν σε διαφορετικές φάσεις δημιουργίας του οφιολιθικού συμπλέγματος. Ο χαλκός, στα λατινικά cuprum, ανακαλύφθηκε και επεξεργάστηκε για την κατασκευή και εξαγωγή πολλαπλών εργαλείο ή ταλάντων από το 3900 – 1050 π.χ. Δια αυτού και το νησί ονομάστηκε Κύπρος.
Πανίδα και Χλωρίδα
Η πανίδα και η χλωρίδα της οροσειράς Τροόδους παρουσιάζουν επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον το οποίο εναπόκειται στο γεγονός της ύπαρξης ενδημικών καθώς και απειλούμενων ειδών.
Xλωρίδα
Η εξαιρετική ποικιλομορφία της χλωρίδας δικαίως καθιστά τον ορεινό βιότοπο ύψιστης σημαντικότητας στον Ευρωπαϊκό χώρο. Πολλά από τα ενδημικά είδη φυτών οφείλονται στην γεωλογία της περιοχής η οποία ενδείκνυται για την ευημερία τους. Το Τρόοδος, λόγω του χλωριδικού πλούτου, προσελκύει τουρισμό που επισκέπτονται την Κύπρο κυρίως για να μελετήσουν και να γνωρίσουν τη χλωρίδα. Η σημασία της χλωρίδας του Τροόδους φαίνεται και από το γεγονός ότι φιλοξενεί 10 είδη φυτών. Η χλωρίδα του είναι αναμφισβήτητα η πιο πλούσια στην Κύπρο.
Πανίδα
Από την πλευρά της πανίδας, το αγρινό ως το μεγαλύτερο θηλαστικό που εντοπίζεται και ενδημικό είδος αποτελεί σήμα κατατεθέν της Κύπρου. Απεικονίζεται σε πολυάριθμα αγγεία και αρχαιολογικά ευρήματα και μέχρι σήμερα η μορφή του εντοπίζεται στα κυπριακά νομίσματα. Αποτελεί είδος αγριοπρόβατου με ρίζες στην Εγγύς Ανατολή του οποίου η μετακίνηση στο νησί εκτιμάται να εμπίπτει στην νεολιθική εποχή, 8000 χρόνια πρίν. Το αγρινό αποτέλεσε σημαντική τροφή για τους Κύπριους ιδιαίτερα σε εποχές κατά τις οποίες ήταν υποχρεωμένοι για την επιβίωσή τους να διαφύγουν στα βουνά. Με την εισαγωγή πυροβόλων όπλων εντατικοποιήθηκε το κυνήγι του αγρινού με αποτέλεσμα κατά την διάρκεια του 1930 να παρουσιαστεί μεγάλος κίνδυνος εξαφάνισής του με 15 ζώα μόνο να έχουν παραμείνει στο νησί μέχρι το 1939. Εντατικές προσπάθειες του τμήματος Δασών και η άσκηση πίεσης για μετατροπή μεγάλων εκτάσεων σε απαγορευμένες περιοχές κυνηγιού είχαν θετικό αντίκτυπο με αύξηση του αριθμού σε 3000 ζώα σήμερα. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα πολλοί παράγοντες απειλούν την επιβίωση του είδους στο νησί π.χ. λαθροθηρία, δηλητηριάσεις κ.λπ.
Παράλληλα φιλοξενούνται και διάφορα είδη νυχτερίδας. Η νυχτερίδα αντιμετωπίζει σε παγκόσμια κλίμακα εξαιτίας ανθρωπογενών δράσεων κίνδυνο προς εξαφάνιση. Σε εθνικό καθώς και σε κοινοτικό επίπεδο παρατηρείται εντεταμένη προσπάθεια για προστασία του είδους. Τείνει να φωλιάζει σε παλαιά σπίτια, σε παλαιά ορυχεία ή σε κουφάλες δέντρων. Αναφορικά με τα πτηνά της περιοχής, εντοπίζονται είδη όπως Περδικοσιάχινο (Hieraaetus fasciatus), Γύπας ο πυρόχρους (Gyps fulvus), το Διπλοσάινο (Accipiter gentiles), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο Τρυποράσιης (Sylvia melanothorax ), Parus ater cypriotes, Sylvia melanothorax. Δεντροβάτης (Certhia brachydactyla dorotheae) και πολλά άλλα. Ορισμένα ανήκουν σε είδη προς εξαφάνιση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, άλλα σε εθνικό επίπεδο ενώ πολλά αποτελούν ενδημικά είδη. Για τον λόγο αυτό και πολλές περιοχές ανήκουν σε Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Άλλα μικρότερα θηλαστικά που εμφανίζονται στην περιοχή είναι η αλεπού (Vulpes vulpes indutus), ο λαγός ,(Lepus europaeus), ο σκαντζόχοιρος (Erinaceus europaeus), καθώς και διάφορα αμφίβια (π.χ Ιριδίζων βάτραχος Bufo viridis) και ερπετά (π.χ. είδος φιδιού Coluber cypriensis)
Φυσικοί Οικότοποι
Στους φυσικούς οικότοπους της περιοχής εντάσσονται πολλά από τα σημαντικότερα δάση, τόσο κρατικά όσο και ιδιόκτητα, της Κύπρου όπως για παράδειγμα μεγάλο τμήμα του Δάσους Πάφου, το Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους, το Δάσος αδελφοί και άλλα. Πολλά από τα δάση βρίσκονται εντός του Γεώπαρκου και παρουσιάζουν διαφορετική τυπολογία. Τα πευκόδαση μπορεί να αποτελούνται από τραχεία πεύκη ή σε υψηλότερα υψόμετρα (1100 μέτρα) από μαύρη πεύκη διαμορφώνοντας και στις δυο περιπτώσεις φυσικά αιωνόβια δάση. Άλλη κατηγορία τα παρόχθια δάση απαρτίζονται από πληθώρα διαφορετικών δέντρων όπως ο πλάτανος, σκλέδρος, δάφνη, ιτιά κ.α. Βρίσκονται στην όχθη ποταμών και ρεμάτων τα μεγαλύτερα εκ των οποίων βρίσκονται εντός των συνόρων του Γεώπαρκου. Οι θαμνώνες λατζιάς είναι ένας άλλος τύπος οικότοπου, ο οποίος φιλοξενεί και το ενδημικό είδος λατζιά. Βρίσκονται σε χαμηλότερο σχετικά υψόμετρο από 700 – 1650 μέτρα. Η επίδραση του ανθρώπου οδήγησε στην δημιουργία του πλουσιότερου οικότοπου όσων αφορά την βιοποικιλότητα που έχει δημιουργηθεί από την φυτοκοινωνία της περιοχής, επονομαζόμενου Φρύγανα. Άλλοι οικότοποι που εντοπίζονται είναι τα Δάση Κυπριακού Κέδρου, τα Δάση Αρκεύθου, Σερπεντινόφυλα λιβάδια Τροόδους, Τυρφώνες του Τροόδους καθώς και άλλοι οικότοποι με ιδιαίτερες ομάδες βλάστησης.
Πηγές
1) Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, Η Γεωλογία της Κύπρου (http://www.moa.gov.cy/moa/gsd/gsd.nsf/All/17F7AF793064D983C225819C0034C8F7/$file/%CE%97%20%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%99%CE%91%20%CE%A4%CE%97%CE%A3%20%CE%9A%CE%A5%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%A5%20%20WEB.pdf?OpenElement)
2) Ιστότοπος «Γεώπαρκο Τροόδους» (http://www.troodos-geo.org/cgibin/hweb?-V=index&_FAA=1&-dindex.html&_VLANGUAGE=gr)
3) Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, η Ιστορία της Κύπρου https://www.cycladic.gr/page/istoria-tis-kiprou
4) Πέρι Κύπρου, Κυπριακό Αγρινό, http://www.aboutcyprus.org.cy/